Informacje podstawowe o portach dożylnych
Port jest długoterminowym centralnym dostępem dożylnym. Może być wykorzystywany do podawania leków, przetaczania płynów, preparatów krwiopochodnych, prowadzenia żywienia pozajelitowego. Niektóre porty umożliwiają nawet podawanie kontrastu podczas tomografii komputerowej, czy pobieranie krwi do badań.
Port składa się z komory umieszczonej pod skórą – najczęściej w okolicy podobojczykowej oraz cewnika – zwykle umieszczonego w żyle głównej górnej, a wprowadzonego przez żyłę szyjną lub żyłę podobojczykową. Takie położenie cewnika minimalizuje ryzyko rozwoju zakrzepicy. Natomiast umieszczenie wszystkich elementów portu pod skórą uniemożliwia otwarcie dostępu i wypływ krwi, czy jego zakażenie w okresie, gdy port nie jest używany. Gdy konieczne jest np. podanie leków, do portu wkłuwana jest specjalna igła umożliwiająca dostęp dożylny. Membrana portu wytrzymuje kilka tysięcy nakłuć, zatem nawet jeśli nakłucia będą wykonywane kilka razy w miesiącu, port może być wykorzystywany przez wiele lat.
Wskazaniem do implantacji portu jest każda choroba przewlekła wymagająca podawania wlewów dożylnych. Najczęściej dotyczy to chemioterapii nowotworów, ale porty są powszechnie wykorzystywane także w leczeniu hemofilii, tężyczki, mukowiscydozy, POChP oraz wielu innych chorób. Porty mogą być wykorzystywane również do żywienia pozajelitowego oraz leczenia bólu przewlekłego.
Implantacja portu u dorosłych wykonywana jest z reguły w znieczuleniu miejscowym, u dzieci w znieczuleniu ogólnym. Zabieg musi być wykonywany w warunkach Sali operacyjnej i trwa ok. 20−30 minut. Po zabiegu, w celu potwierdzenia prawidłowego położenia cewnika oraz wykluczenia typowych dla kaniulacji żył centralnych powikłań, konieczne jest wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej. Pacjent powinien też otrzymać paszport portu, w którym zawarte będą informacje nt. rodzaju implantu, długości cewnika, możliwości wykonywania badań MR, czy podawania przez port kontrastu w CT.
Każde nakłucie żyły szyjnej czy podobojczykowej obarczone jest ryzykiem nakłucia tętnicy (co może skutkować powstaniem krwiaka), czy opłucnej co spowoduje powstanie odmy). Możliwe jest także nieprawidłowe umieszczenie cewnika – jego migracja do żyły podobojczykowej lub szyjnej, albo pozostawienie zbyt długiego cewnika – jego koniec będzie się wówczas znajdował w prawym przedsionku serca. Powikłania te należy jednak uznać jako bardzo rzadkie, gdyż średnio występują rzadkiej niż raz na 200 zabiegów.
Częściej do powikłań dochodzi podczas użytkowania portów. To zrozumiałe, ponieważ ryzyko jest rozłożone na wiele miesięcy, a nawet lat i dotyczy często setek procedur wykonywanych przy tym samym porcie. Nadużyciem byłoby jednak wyciąganie wniosków, że posiadanie portu wiąże się ze znaczącym ryzykiem: do zakażeń dochodzi średnio u 5% pacjentów na rok, zakrzepica stwierdzana jest u ok. 3%, zaś uszkodzenia mechaniczne dotyczą mniej niż 1% pacjentów leczonych w danym ośrodku w ciągu roku.
Port nie powoduje też większych ograniczeń w czynnościach życia codziennego. Można się swobodnie myć, kąpać, uprawiać większość sportów. Należy jednak uważać, aby nie uciskać znajdującego się pod skórą cewnika paskiem od torebki, ramiączkiem plecaka, czy pasami bezpieczeństwa w samochodzie. Zalecana jest także okresowa kontrola portu i jego płukanie roztworem o działaniu przeciwzakrzepowym, przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybicznym.
